Sách Văn

TRẦM TÍCH CỦA VĂN CHƯƠNG

Nhà thơ Hoàng Trần Cương vĩnh viễn ra đi giữa những ngày cả nước đang gồng mình chống chọi với dịch Covid 19( tháng 4/2020). Tuy trong điều kiện cách ly toàn xã hội, Lễ tang ông vẫn có nhiều đồng nghiệp, bạn hữu và bạn đọc yêu thơ đến tiễn đưa. Tưởng nhớ ông- nhà thơ gắn chặt sáng tác của mình với mảnh đất miền Trung gian lao của đất nước- Sachvan.vn xin giới thiệu một số ý kiến của các nhà thơ nổi tiếng nói về ông và trích một số tác phẩm của ông, như một lời tri âm với nhà thơ đã gắn bó với NXB trong nhiều năm qua. Thơ ông cũng là nét nổi bật của tác giả đối với đời sống văn học và  cuộc sống đương đại hôm nay...

Trân trọng!

Hoàng Trần Cương sinh năm 1948 quê ở Nghệ An, thuộc dòng dõi họ Mạc, là hậu duệ đời thứ 29 của Lưỡng quốc Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi. Năm lên bảy tuổi ông theo cha ra sống ở Hà Nội. Tại đây ông tốt nghiệp cử nhân Đại học tài chính- Kế toán. Năm 1970 ông nhập ngũ vào bộ đội, từng chiến đấu ở chiến trường miền Nam. Sau này ông là chuyên viên cao cấp và có thâm niên trên 15 năm làm kế toán trưởng Báo Nông nghiệp Việt Nam và Thời báo Tài chính Việt Nam, nguyên là Tổng Biên tập Thời báo Tài chính Việt Nam, Chủ tịch Liên chi Hội báo chí ngành Tài chính. Trước khi trở thành Tổng biên tập Thời báo tài chính, ông từng công tác ở Bộ Tài chính với vai trò chuyên viên ngành kế toán kinh doanh. Hoàng Trần Cương là hội viên Hội viên Hội Nhà văn, Hội Nhà báo và Hội Kế toán Việt Nam.

Ông đến với văn chương khá sớm và từng được giải A về văn xuôi đề tài lực lượng vũ trang (1970-1972) của Tạp chí Văn Nghệ quân đội, giải Nhất cuộc thi thơ Báo Văn Nghệ – Hội Nhà văn Việt Nam (1989-1990). Nhưng phải đến trường ca Trầm tích, nhà thơ Hoàng Trần Cương mới thực sự tìm được chính mình. Trầm tích đã đoạt được giải thưởng văn học (giải B, không có giải A) của Hội Nhà văn Việt Nam (năm 2000).

Nhà thơ Hoàng Cầm, trong Hội thảo về tập thơ Trầm tích đã nói: “Lâu lắm tôi mới được đọc một tập sách dày dặn, chứa đựng sự thực lớn như thế này. Tác giả Trầm tích là một thi sĩ đích thực. Phải yêu quê hương, gắn bó máu thịt với quê hương đến mức nào thì mới viết được đến thế. Đọc ứa nước mắt. Đây thực phải là con người miền Trung. Thơ Hoàng Trần Cương đậm đặc chất miền Trung, chất xứ Nghệ. Chúng ta có thể nhặt ra được nhiều câu thơ như những viên kim cương lấp lánh. Tôi đọc ba lần, lần nào cũng phát hiện được những chi tiết đắt giá. Với tôi, Trầm tích là một tác phẩm lớn, một tác phẩm còn lại của văn học Việt Nam sau 50 năm qua”.

Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo, trong một bài viết đã đăng trên Báo Văn nghệ – Hội Nhà văn Việt Nam cũng đã nói: “Tôi đã có trường ca Đồng Lộc – Con đường của những vì sao và vẫn ấp ủ một trường ca về đất và người xứ Nghệ, nhưng sau khi đọc trường ca Trầm tích, tôi đã từ bỏ ý định của mình vì không thể viết về xứ Nghệ hay hơn Hoàng Trần Cương”.

Hoàng Trần Cương đã xuất bản nhiều tập sách: Hạnh phúc hôm nay (Ký sự, in chung), Bầu trời Quảng Trị (truyện ký, in chung), Dư âm (truyện ngắn, in chung), Đường chân trời (tập thơ, in chung), Dấu vết tháng ngày (tập thơ), Trầm tích (Trường ca, đã dịch sang Anh ngữ), Quà tặng của hành tinh (tập thơ). 

 ·          

·          

 Miền Trung

 Bao giờ em về thăm

Mảnh đất quê anh một thời ngún lửa

Miền Trung mỏng và sắc như cật nứa

Chuốt ruột mình thành dải lụa sông Lam.

Miền Trung

Tấm lưng trần đen sạm

Những đốt sống Trường Sơn lởm chởm giăng màn

Thoáng bóng giặc núi bửa thành báng súng

Những đứa con văng như mảnh đạn

Thương mẹ một mình trời sinh đá mồ côi.

Miền Trung

Đã bao đời núi với bể kề đôi

Ôi! Biển Đông-giọt nước mắt của muôn ngàn thế hệ

Nóng hổi như vừa lăn xuống

Theo những tảng đá cụt đầu của Trường Sơn uy nghiêm

Miền Trung

Câu ví dặm nằm nghiêng

Trên nắng và dưới cát

Đến câu hát cũng hai lần sàng lại

Sao lọt tai rồi vẫn day dứt quanh năm.

Miền Trung

Bao giờ em về thăm

Mảnh đất nghèo mồng tơi không kịp rớt

Lúa con gái mà gầy còm úa đỏ

Chỉ gió bão là tốt tươi như cỏ

Không ai gieo mọc trắng mặt người.

Miền Trung

Eo đất này thắt đáy lưng ong

Cho tình người đọng mật

Em gắng về đừng để mẹ già mong…

5-1990

·          

·          

 Địa linh (Trích đoạn trường ca Trầm tích)

January28

[…]
Chiều chưa nguội nắng
Ngoài đê cỏ hỏn hẻn cười
Đất đã giật mình nghe sấm đuổi
Lòng sông đã co rúm bàng hoàng
Mùa lũ theo con kiến càng
Leo cong ngọn cỏ
Mùa lũ theo đàn kiến đỏ
Men ngược bờ tường
Mùa lũ đuổi bầy kiến đen
Tha rơm vào tổ
Mùa lũ xua đàn kiến gió
Bỏ nhà đi hoang
Mùa lũ đẩy cánh kiến vàng
Sang nhà hàng xóm
Bờ sông lập loè đom đóm
Mẹ bảo năm nay lại lụt to rồi

·         Đất mật (Trích đoạn trường ca Trầm tích)

 Tuổi ngoài tám mươi bà ngồi bện dây thừng

Bện cả màn sương vào mái tóc
Cái khăn nâu bà vấn trên đầu
Quấn chặt những đêm dài không ngủ
Chỉ còn câu hát ru
Tối tối mượt mà bay vào giấc mơ của cháu
Những lời ru nồng đượm sắc màu
Mùa thu ngấn xanh
Mùa đông phả ấm
Những lời ru ngọt như đường ngậm
Lọc từ năm tháng cay chua

·         Nguồn cội (Trích đoạn trường ca Trầm tích)

Gió bão thù chi với mảnh đất này
Nối đuôi nhau xếp hàng ngang đen sì ngoài biển
Mưa giờ ngọ chưa qua gió giờ mùi đã đến
Cay đắng lắng vào trái ớt lúc còn xanh
Đất vắt kiệt mình nước mọng múi chanh
Ngẩng mặt đụng trời xanh nhức mắt
Dằng dặc dải làng quê thưa thắt
Những vạt lúa đỏ đuôi luội mình đổ rạp
Chỏng chơ nồi cơm ngày đói khátCội nguồn, Đất nước, Miền Trung, Quê hương

·         Vô tình

 Có những mùa bặt gió

Mà sao lá rụng đầy

Ngang qua em có thấy
Nỗi buồn còn run cây.

·         Thơ trên phong bì trắng

Có thể rồi chúng ta vẫn lại làm thơ
Nhưng nón trắng ơi
Nước bạc ơi
Xin em đừng gói kỷ niệm của chúng mình vào chiếc phong bì trắng…

·         Chân dung

Cha tôi
Huyết thống tổ tiên trích ngang bản mặt
Trán rộng cộm nỗi đau
Rụa ràn cơn sóng đất
Thấm vào đêm
Thấu cả sang ngày

·         Sấp ngửa bàn tay

 Ký ức chiến tranh có thể sẽ bền lâu

Khi lớp trẻ chưa quên cha anh mình chết trẻ
Khi giọt nước mắt quệt ngang thôi bạc sờn tay áo mẹ
Khi còn có người phải dấu biệt cả tuổi tên

Để có một lần ngẩng mặt nhìn lên
Đã mấy bận anh cúi đầu nhìn xuống
Đồng đội ơi, thời gian đâu dễ lấp
Khi tuổi xanh các anh thôi thêm tháng, thêm ngày

·         Đợi

 Anh mong mà chưa thấy

Anh tìm mà không ra

Chiều như là em vậy
Càng trông càng thẳm xa

Chút nắng vàng cuối hạ
Ngẩn ngơ giữa trời đông
Mặt anh buồn như đá
Ai vứt ra ngoài đồng

14/2/1992

·         Bóng cỏ

Vạt mưa chừng xanh hơn
Khi chạm vào bóng cỏ
Xa nhà đến cả gió
Cũng lần hồi lang thang

·         Quặng lửa (Trích đoạn trường ca Trầm tích)

August31

Giặc giã đến
Giằng khỏi tay con cây bút
Vở học trò gió phơi trắng hàng hiên
Tuổi thơ con trống như mặt bàn
Những ngày mải chơi quên đến lớp
(Trong ngần ơi
Thôi thì đành thất hẹn
Đất bỏng dưới chân rồi
Anh nào dám phân vân)
Những tháng năm ngốt xanh màu áo trận
Bụi đỏ vùi chột cả bóng tre
Rời bãi cát sông quê nơi con từng phơi mình suốt thời thơ bé
Rời mái trường nửa nổi nửa chìm lún sâu trong rừng nứa
Con nhập vào với lửa
Giật mình súng đã tràn tay
Bàng hoàng biểt tuổi thơ không về nữa
Lặng lẽ đi qua những thành phố cháy
Tàn tro bay đỏ quạch trước đình làng
Giật mình ngẫm may mà con có mặt
Để khỏi cúi đầu khi nghe chuyện ngày xưa

Bữa con xa nhà trời xối xả mưa
Quanh mâm cơm chia tay cả nhà ngồi xổm
Nước ngoài sân tràn vào lênh láng
Mấy khuôn mặt âm thầm quây quanh chiếc nồi rang
Lặng lẽ đè lên nhau
Những vết đũa dọc ngang
Quệt vào lòng nồi rang mẹ chưng khô nước mắm
Nước mắm kho vừa khét vừa đắng
Đứa em út con cứ khen ngon vội vội vàng vàng đưa lên miệng mút
Mắt tròn đen len lén nhìn xuống đất
Canh chừng nước mưa ập vào lôi mất cái nồi rang

Thiếu bát canh rau dền
Nên tiếng cười của đàn con không bị lút
Mong cho mẹ vui gắng đợi lửa tàn
Mẹ lụi cụi chạy vào trong bếp
Con cúi đầu nuốt vội tiếng khóc khan
Cái nấc nghẹn
Chỉ riêng mình mẹ thấy
Con đi theo bạn theo bầy
Họng súng hứng đầy khói bụi
Những đứa con trai vai gồng sông núi
Nhìn quầng trăng lại nhớ mảnh quê gầy
Đất dọc chiến hào đỏ tươi đâu phải ruộng mới cày
Sao đồng đội con cứ chăng dây cắm đầu đạn làm hàng lúa cấy
Những hàng lúa – đạn – đồng không run theo gió
Chỉ có khói bom bay là là như ai đang vãi tro
Khi lúa lốp sợ nhỡ thì con gái
Đất ruộng làng ta cũng đã mỡ màu
Gió ở chiến trường chẳng ngừng lâu
Hắt ngược vào mắt con cay xe nhung nhớ
Đạn bắn đi rồi
Vỏ đạn rỉ xanh
Rải rác những mảnh đời lẫn vào sắc cỏ

Con run run vuốt xuôi đôi mắt
Đồng đội con chưa kịp nhắm
Bỗng chạm phải
Một vệt sáng long lanh nóng hổi
Nước mắt của chính mình bỏng rát trên môi
Cái khoảng trống giữa hai trận đánh
Thường được lấp đầy như thế mẹ ơi
Bao nhiêu khoảng trống qua rồi
Bao nhiêu đồng đội con nằm lại
Màu lúa vàng rưng rưng
Nơi nào suối sông chưa tìm đến
Đồng đội con ở lại
Tuổi đời mới ướm thời trai
Những phần mộ quặn rừng già hoang dại
Như sóng chợt ngừng
Những cơn sóng gãy
Không kịp về biển
Cuồn cuộn rừng xanh rú đỏ thâm nghiêm
Những lượn sóng ngầm thấm vào lòng đất
Ngày một ngày hai
Về lại quê làng
Mướt mịn phù sa đắp bồi bến bãi
Mượt mà đưa câu hát sang ngang

Đêm Trường Sơn nhập nhoà pháo sáng
Con máy mắt liên hồi
Chắc mẹ thầm nhắc gọi
Xin mẹ đừng lang thang ra ngoài ngõ
Đừng tựa lưng thêm vào nơi mẹ đứng chờ con
Cái thân cau bây giờ nhẵn bóng
Loáng trơn
Những tiếng thở dài
Có phải cây cau vừa trổ gai
Níu mẹ lại khỏi ngã xoài xuống đất
Chiến tranh đi qua bàn tay lật
Hất vào mắt mẹ
Bóng tàn nhang
Con ruổi rong dọc những đại ngàn
Vách đá rừng Lào hao hao dáng mẹ
Đá mồ côi
Đá cũng mồ côi như lũ trẻ
Nên gió mênh mang thổi lộng tháng ngày

Đất nước mình đắng cay
Con xa nhà mẹ già thêm nhiều lắm
Cái sạp nứa gãy nan
Mẹ lui hui ngồi dặm
Sờ lên dấu chân con nhảy nhót ngày nào
Mẹ cứ vuốt ngón tay khô gầy lên vết chân con ngày ấy
Lên cái dát giường để dằm xóc vào tay
Những tháng năm tươi nguyên màu máu chảy
Thổi suốt đời con ngọn gió trong lành
Như vỉa quặng ẩn mình dưới đất
Chút vốn liếng dụm dành
Trầm tích của trái tim
Cho con biết cười biết khóc
Biết yêu người mình yêu như chính yêu mình
Biết bạn bè không có nhiều lắm đâu dẫu mặt đất ngày càng đông chật
Những gì đã có
Cố đừng để mất

Biết sự thật không hồn nhiên như cỏ
Cỏ bây giờ dần đã hiếm hoi
Ghét thì cho chơi
Thương thì cho roi
Lời thương mến lại nằm trong đá tảng
Đá tảng cô đơn
Giọt lệ vụng về